Narenciye Ürünleri Teknolojileri - II -
KUNKAR 1, K.H.C. BAŞER 2, H.TANRIVERDİ 2
1 Dipertimento di Chimica Industriale Universita di Messina, Messina/ ITALY
2 Anadolu Üniversitesi Tıbbi Bitkiler Araştırma Merkezi, ESKİŞEHİR
Dünyada 1988-1989 sezonunda 64.388. 200 ton narenciye meyvesi üretilmiştir. Bunun 1.268.000 tonluk kısmı Türkiye tarafından üretilmiş ve büyük bir kısmı ihraç edilmiştir.
Akdeniz’e kıyı olan ülkelerde üretilen narenciye mahsulünün % 22 si endüstrilerce işlenerek meyve suyu ve uçucu yağ eldesinde kullanılmıştır,
C.L.A.M.(Comite de Liaison de I’Agrimi- culture Mediterraneenne) a göre o narenciye sezonunda üretimin
% 63.4’ü İsrail’ de , % 35.7’si İtalya’da, % 20.3’u Yunanistan’da, % 9.7 ‘si İspanya’da narenciye endüstrileri tarafından çalışılmıştır .
Bu bakımdan memleketimizin narenciye endüstrisi çok genç olup elde edilen ürünlerle ilgili günümüzde geçerli milletlerarası kurallar (standartlar) hakkındaki bilgiler azdır.
Bu makalenin amacı bu alanda çalışmakta olan sanayicilere, araştırmacılara, tüccarlara, ithalatçı ve ihracatçılara bu bilgileri açıklamaktır.
1990 Yılındaki Dünya Narenciye Üretim Miktarları |
PORTAKAL | LİMON | |||
ÜLKELER | Üretim Miktarı (Ton x 1000) |
Endüstride Kullanım (%) |
Üretim Miktarı (Ton x 1000) |
Endüstride Kullanım (%) |
Arjantin | 750 | 39 | 500 | 38 |
Brazilya | 14 150 | 63 | 614 | 39 |
Kıbrıs | 172 | 12 | 61 | 23 |
Küba | 520 | 23 | 70 | – |
Yunanistan | 932 | 21 | 189 | 23 |
İsrail | 855 | 61 | 44 | 55 |
İtalya | 2 170 | 43 | 740 | 41 |
Meksika | 2 200 | 21 | 790 | |
İspanya | 2 651 | 8 | 720 | 10 |
Türkiye | 797 | 5 | 315 | 5 |
Güney Afrika | 640 | 31 | 61 | 49 |
ABD | 6 115 | 79 | 632 | 42 |
Toplam: | 46 209 | 38 | 6 252 | 19 |
OSHA (Occupational Safety and Health Administration : Iş Güvenliği ve Sağlık İdaresi) tarafından kabul edilerek kullanılmakta olan standartlar özellikle narenciye uçucu yağlarının zarar faktörü ve tehlike olasılığı üzerine kurulmuştur.
Diğer taraftan bu uçucu yağları üreten ve kullanan endüstrilerin güvenlik altında çalışmaları ve aynı zamanda kullandıkları ürünlerin özelliklerini tam ve açık bir şekilde bilmeleri gerekir.
Braddok et al. (Food Tech., 40, 114, 1986) kozmetik endüstrisinde ve narenciye uçucu yağları ile çalışan üretici ve satıcıların karşılaştıkları belge zorluklarını açıklamak amacı ile OSHA kurallarını düzenleyerek yayınlamışlardır.
Biz de aynı amaç ile bu sektörde çalışan kimselere yardımcı olacağını sandığımız bazı bilgileri aşağıda vermekteyiz.
- Dünyadaki en önemli standartlama, kontrol, araştırma birlikleri ve merkezleri
- FEMA ve CAS’ a göre kullanılan “Numerical Listing Numbers: Sayısal Sıra Numaraları”
- Narenciye uçucu yağlarının işlenmesin de alınması gereken korunma önlemleri
- ISO, AFNOR-EGA ve başka birlikler tarafından kullanılan standartlar
- Narenciye uçucu yağlarının içerdiği bileşiklerin standartları
- Narenciye uçucu yağlarının başka dillerdeki isimleri
- Narenciye bitkilerinin botanik isimleri
- Narenciye uçucu yağlarının kullanıldıkları alanlar
- Farmakopelerde yer alan narenciye uçucu yağları
- Narenciye uçucu yağları ile ilgili uluslararası standartlar ve nakliye esasları
Dünyanın En Önemli Standartlama, Kontrol, Araştırma Birlikleri, Merkezleri ve Terimlerin Uluslararası Kısaltmaları | |
ACGIH |
American Conference of Goverment Industrial Hygienists |
ACOIN |
Australian Core Inventory Chemical Substances |
ADR |
Accord European Relatif au Transport International des Marchandises Dangereuses par Route |
AICS |
Australian Inventory of Chemical Substances |
BACMA |
British Aroma Chemicals Manufacturers Association |
BPC |
British Pharmaceutical Codex |
BTN |
Brussels Tariff Number |
CAS |
Chemical Abstracts Service |
HEMXIL |
Basic Chemical Pharmaceuticals and Cosmetics Export Promotion Council (India) |
CFR |
Code of Federal Regulation |
CoE(CE) |
Council of Europe |
CTFA |
The Cosmetic Toiletry and Fragrance Association (USA) |
DIIC |
Dizionario italiano degli ingredienti cosmetici |
ECOIN |
European Core Inventory |
EEC |
European Economical Community |
EINECS |
European Inventory of Existing Commercial Chemical Substances |
EOA |
Essential Oil Association |
EOAI |
Essential Oil Association of India |
EPA |
Expert Panel of TOSCA |
ETA |
Equivocal Tumorigenic Agent |
FACC |
Flavour and Aroma Chemical Committee Report (UK) |
FCC |
Food Chemical Codex |
FDA |
Food and Drug Administration |
FEMA |
Flavor and Extract Manufacturers’ Association |
FMA |
Fragrance Materials Assn. of USA (ex EOA) |
FPCMA |
Flavor and Perfume Compounds Manuf. Ass. of Australia |
FR |
Federal Register (USA) |
GMP |
Good Manufactured Practice |
GRAS |
Generally Recognized as Safe |
lATA-DGR |
International Air Transport Association -Restricted Articles Regulations |
ICAO |
International Civil Aviation Organization |
IFEAT |
International Federation of Essential Oils Aroma Trade |
IFRA |
International Fragrance Association |
IMDG |
International Maritime Dangerous Goods Code |
IMO |
International Maritime Organization (22.5.82 de IMDG’ nin yerini aldı) |
IOFI |
International Organization of Flavor Industries |
MAC |
Maximum Allowed Concentration |
MSDS |
Material Safety Data Sheet |
N.A. |
Not Applicable |
N.F.P.A. |
National Fire Protection Association |
NTIS |
National Technical Information Service |
OSCA |
Occupational Safety and Health Administration |
PAFAI |
Perfumes and Flavour Association of India |
PEL |
Permissible Exposure Limit (OSHA) |
PVC |
Polyvinyl Chloride |
R & D |
Research and Development |
RID |
Reglement International concernant les transportes des marchandises dangereuses par chemin de fer |
RIFM |
Research Institute for Fragrance Materials |
SDA |
Soap and Detergent Association (USA) |
SDIA |
Soap and Detergent Industries Association (UK) |
SLR |
Scientific Literature Reviews by FEMA/FDA |
TDLo |
Low Toxic Dose |
TLV |
Threshold Limit Value |
TOSCA |
Toxic Substances Control Act (USA) |
UEL |
Upper Explosive Limit |
UN |
United Nations (Transport Regulations) |
Narenciye Uçucu Yağlarının İşlenmesinde Alınması Gereken Uluslararası Korunma Önlemleri
|
ATEŞLENME VE PATLAMA TEHLİKESİ |
|
Alevlenme sınırları |
|
Parlama noktası |
237 0 C |
Lel(%hacim) |
150 0 C de 0.7 |
Uel(%hacim) |
262 0 C de 6.1 |
Alevlenme sınıfı |
(NEPA 1 975) 2 |
Söndürme maddeleri |
Köpük, karbon dioksit, kuru kimyasal maddeler |
Yangın Önlemleri |
|
Kapalı tank ve variller |
Suyla devamlı olarak soğuk tutun. |
Anormal alevlenme ve patlama tehlikesi |
Narenciye Uçucu yağlarının anormal alevlenme ve patlama tehlikeleri yoktur. |
KAZA VE ATEŞLENME ANINDA ALINACAK ÖNLEMLER |
|
Dökülmesi ve yere yayılması |
Kum, toprak veya başka yanıcı olmayan maddeler ile örtün. Açık aleve yaklaştırmayın. Su kaynaklarına karışmasına engel olun. |
Kullanılacak söndürme maddeleri |
Kuru toz ve köpük kullanın. Kesinlikle su kullanmayın |
İlk yardım |
Göz ve deri temasında temas eden bölgeyi bol su ile yıkayın. |
Diğerleri |
Ağızdan alındığında tıbbi ilk yardım gerekir. |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Farmakopelerde yer alan narenciye uçucu yağları
FARMAKOPE |
UÇUCU YAĞ |
Arg. VI (1978) |
Turunç çiçeği, Bergamot, Limon |
Austr. IX (1960) |
Turunç çiçeği, Limon |
Belg. V (1962) |
Portakal, Turunç çiçeği, Limon |
Brit. XIII (1980) |
Limon |
Bs. IV (1987) |
Turunç çiçeği, Bergamot, Limon |
Eg. I Add. (1953-1962) |
Portakal, Limon |
Germ. DDR VII (1964) |
Limon |
Germ. Fed. IX (1986) |
Limon |
Helv. VII (1987) |
Turunç çiçeği |
Hisp. IX (1954) |
Bergamot, Limon |
Hung. VI (1967) |
Limon |
Ind. 1(1955) |
Turunç çiçeği, Limon |
It IX (1985) |
Portakal, Limon, Mandalin |
Jap. X (1981) |
Portakal, Turunç, Limon |
Jug III (1972) |
Limon |
Mex. IV (1974) |
Portakal, Limon |
Pol. IV (1970) |
Limon |
Rom. VIII (1965) |
Limon |
USP XIX (1975) |
Limon |
USSR IX (1961) |
Limon |
Türk Kodeksi(1948) |
Portakal, Turunç çiçeği, Bergamot, Limon |
ISO, AFNOR, EOA, MANUAL SUISSE ve UNICHIM Tarafından Kullanılan Standartlar
Narenciye Uçucu Yağları |
ISO |
AFNOR |
EOA |
Manuel Suisse des denrees all Alimentaires |
UNICHIM |
Turunç |
ISO/DIS 9844-1988 |
NF T 75-334 |
155 |
17.052 |
|
Portakal |
ISO 31 40-1 976 |
NFT 75-203 |
17.053 |
90-1 |
|
Bergamot |
ISO3520-1980 |
NFT 75-215 |
256 |
17.013 |
89-3 |
Limon |
ISO 855-1 981 |
NFT 75-335 |
272 |
17.028 |
89-12 |
Mandalin |
ISO 3528-1 977 |
NFT 75-228 |
95 |
17.042 |
89-13 |
Bergamot petitgraini |
ISO 8900-1 987 |
NF T 75-237 |
|
|
|
Turunç petitgraini |
ISO 8901 -1987 |
NFT 75-236 |
17.056 |
||
Limon petitgraini |
ISO 8901 -1987 |
NF T 75-239 |
|||
Mandalin petitgraini |
ISO 8901 -1987 |
NF T 75-238 |
17.057 |
Narenciye Uçucu Yağlarının Kullanıldığı Alanlar |
Bergamot | Parfüm, Kozmetik, Tuvalet, İlaç endüstrisi, Çay |
Turunç | Alkollü içkiler, Alkolsüz içkiler, Tatlılar, Kek ve Kurabiyeler, Parfüm, Kozmetik, Tuvalet, İlaç Endüstrisi |
Limon | Alkollü içkiler, Alkolsüz içkiler, Tatlılar, Kek ve Kurabiyeler, Parfüm, Kozmetik, Tuvalet, İlaç endüstrisi, Dondurma, Çay |
Mandalin | Alkollü içkiler, Alkolsüz içkiler, Tatlılar, Parfüm, Kozmetik, Tuvalet, İlaç endüstrisi, Dondurma |
Portakal | Alkollü içkiler, Alkolsüz içkiler, Tatlılar, Kek ve Kurabiyeler, Parfüm , Kozmetik, Tuvalet, İlaç endüstrisi, Dondurma |
Bergamot petitgraini |
Parfüm, Kozmetik, Tuvalet |
Turunç petitgraini | Parfüm, Kozmetik, Tuvalet |
Limon petitgraini | Parfüm, Kozmetik, Tuvalet |
Mandalin petitgraini | Parfüm, Kozmetik, Tuvalet |
Neroli |
Parfüm, Kozmetik, Tuvalet, İlaç endüstrisi, Çay |
Narenciye Uçucu Yağları ile ilgili Uluslararası Standartlar ve Nakliye Esasları
UÇUCU YAĞLAR |
Armonize Sistem No | CoE No | ECOIN/CAS No | RIFM No | FEMA No | FDA No | Risk phrases (Risk terimleri) | Safely phrases (Emniyet terimleri) | ICAO/ IATA | IMDG | RID/ADR |
Limon Yağı |
3301.113 | 139 | 8008-57-9 | 1094 | 2625 (GRAS) | * | Gerekli değil | Gerekli değil | ** | *** | **** |
Portakal Yağı (Orange Oil) |
3301.12 | 143 | 8008-57-9 | 192 | 2625 (GRAS) | * | Gerekli değil | Gerekli değil | ** | *** | **** |
Mandalin Yağı (Mandarin Oil) |
3301.19 | 142 | 8008-31-9 | 250 | 2657(GRAS) | * | Gerekli değil | Gerekli değil | ** | *** | **** |
Bergamot Yağı (Bergamot Oil) |
3301.11 | 137 | 8007-75-8 | 1031 | 21 53 (GRAS) | * | Gerekli değil | Gerekli değil | ** | *** | **** |
Turunç Yağı (Bitter Orange Oil) |
3301.12 | 136 | 68916-04-1 | 233 | 2823 | * | Gerekli değil | Gerekli değil | ** | ***** | **** |
Limon Yaprak Yağı (Lemon Petit-grain Oil) |
3301.29 | – | 8048-51-9 | – | 2853 | * | Gerekli değil | Gerekli değil | ** | ***** | **** |
Mandalin Yaprak Yağı (Mandarin Petit-grain Oil) |
– | 142 | 8014-17-3 | – | 2854 | * | Gerekli değil | Gerekli değil | ** | ***** | **** |
Bergamot Yaprak Yağı (Bergamot Petil-grain Oil) |
– | – | – | – | – | – | Gerekli değil | Gerekli değil | ** | *** | **** |
Turunç Yaprak Yağı (Bigarade Petit-grain Oil) |
– | – | 8014-17-3 | – | 2855 | * | Gerekli değil | Gerekli değil | ** | ***** | **** |
Turunç Çiçeği Yağı (Neroli Bigarade Oil) |
– | 136 | 8016-38-4 | – | 2771 | * | Gerekli değil | Gerekli değil | ** | ***** | **** |
* 182.20 (GRAS-Natural Flavour Extractive) | ** Class 3, Packing group III UN No: 1993 | *** 3036-1. Class 3.3 UN No: 1993 |
**** Class 3 hem 31 C-RID N.301-ADR N.2301 | ***** 3036-1, Class 3 UN No: 1993 |
Narenciye Uçucu Yağlarının Diğer Dillerdeki İsimleri
TÜRKÇE |
LATİNCE |
İNGİLİZCE | FRANSIZCA | ALMANCA | İTALYANCA | İSPANYOLCA | HOLLANDACA |
Bergamot yağı |
Aetheroleum Bergamottae |
Bergamot oil | Essence de bergomote | Bergamottöl | Essenza di bergamotto | Esencia de bergamota | Bergamot-olie |
Terpensiz Bergamot yağı |
Aetheroleum Bergamottae sine terpene |
Bergamot oil terpeneless | Essence de bergomote deterpenee | Bergamottöl terpenfrei | Essenza di bergamotto deterpenata | Esencia de bergamota desterpenada | Bergamot-olie terpeenvrye |
Seskiterpensiz bergamot yağı |
Aetheroleum Bergamottae sine terpene et sesquiterpene |
Bergamot oil sesquiterpeneless | Essence de bergomote desesquiterpenee | Bergamottöl sesquiterpenfrei | Essenza di bergamotto desesquiterpenata |
Esencia de bergamota sin sesquiterpenos [desesquiterpenada] |
Bergamot-olia sesquiterpeenvrye |
Ağaç kavunu yağı |
Aetheroleum Citri |
Citron oil | Essence de cedrat | Cedratöl | Essenza di cedro | Esencia de cidra | Citroen-olie |
Limon yağı |
Aetheroleum Limonis |
Lemon oil | Essence de citron | Citronenöl | Essenza di limone | Esencia de limon | Lemon-olie |
Terpensiz limon yağı |
Aetheroleum Limonis sine terpene |
Lemon oil terpeneless | Essence de citron deterpenee | Citronenöl terpenfrei | Essenza di limone deterpenata | Esencia de limon desterpenada | Lemon-olie terpeenvrye |
Deseskiterpene limon yağı |
Aetheroleum Limonis sine terpene et sesquiterpene |
Lemon oil sesquiterpeneless | Essence de citron desesquiterpenee | Citronenöl sesquiterpenfrei | Essenza di limone desesquiterpenata | Esencia de limon sin sesquiterpenos (desesquiterpenada) | Lemon-olie sesquiterpeenvrye |
Mandalin yağı |
Aetheroleum Mandarinae |
Mandarin oil | Essence de mandarine | Mandarinenöl | Essenza di mandarino | Esencia de mandarina | Mandarjin-olie |
Neroli Uçucu yağı |
Aetheroleum Aurantii florum |
Neroli oil | Essence de neroli bigarade | Neroliöl | Essenza di neroli | Esencia de Azahar | Neroli-olie |
Turunç yağı |
Aetheroleum Aurantii amari | Bitter orange oil | Essence d’orange | Bitteres Pomeran-zenschalenöl | Essenza di arancia | Esencia da naranja | Sinaasappel-olie |
Portakal yağı |
Aetheroleum Aurantii dulcis |
(Sweet) orange oil | Essence d’orange Portugal | Susses Pomeran- zenschalenöl. Süsses orangensc halenöl. Appelsi nenschalenöl | Essenza di arancia dolce | Esencia de naranja dulce | Sinaasappel-olie zoete |
Terpensiz portakal yağı |
Aelheroleum Aurantii dulcis sine terpene |
Orange oil, sweet, terpeneless | Essence d’orange Portugal deterpenee | Süsses Pomeran- zenschalenöl ter- penfrei, Süsses orangenschalenöl terpenfrei. Appelsi-nenschhalenöl ter-penfrei | Essenza di arancia dolce deterpenata | Esencia de naranja dulce desterpenada | Sinaasappel-olie zoete and terpeenvrye |
Seskiterpensiz portakal yağı |
Aetheroleum Aurantii dulcis sine terpene et sesquiterpene |
Orange oil, sweet, sesquiterpeneless | Essence d’orange Portugal desesquiterpenee | Süsses Pomeran- zenschatenöl sesquiterpenfrei, Süsses orangen- schalenöl sesquiterpentrei. Appelsinenschha-le nöl sesquiterpenfrei | Essenza di arancia dolce desesquiter- penata | Esencia de naranja dulce sin sesquiterpenos (desesquiterpenada) | Sinaasappel-olie zoete and sesquiterpeen vrye |
Yaprak uçucu yağı |
Aetheroleum Petitgrain |
Petitgrain oil | Essence de Petit-grain | Petitgrainöl | Essenza di petit-grain | Esencia de Petit-grain | Petit-Gran-olie |
Narenciye Bitkilerinin Latince Isimleri (Rutaceae Familyası)
Bitkinin Latince İsmi | Bitkinin Kullanılan Kısmı | Uçucu Yağın İngilizce İsmi | Uçucu Yağın Fransızca İsmi | Uçucu Yağın İtalyanca İsmi | Uçucu Yağın Türkçe İsmi |
Citrus X paradisi Macfad . | Meyve | Grapefruit | Pomelo | Pompelmo | Greyfut, Altın top |
Citrus reticulata Blanco | Meyve, yaprak, filiz, küçük ham meyveler | Mandarine, Mandarin petitgrain | Mandarine, Petitgrain mandarinier | Mandarino petitgrain mandarino | Mandalin, Mandalin yaprak yağı |
Citrus sinensis (L.) Pers. | Meyve | Sweet orange | Orange douce | Arancia dolce | Portakal |
Citrus aurantifolia (Christ.) Swingle | Meyve | Lime | Lime | Limetta | Misket Limonu |
Citrus aurantium L. | Meyve, yaprak, filiz, küçük ham meyveler, çiçek | Bitter orange, Bitter orange bigaradier, Neroli | Orange amere, Petitgrain orange bigaradier, Neroli | Arancia amara Petitgrain arancia amara, Neroli | Turunç, Turunç yaprağı yağı, Neroli |
Citrus bergamia Risso et Poit | Meyve, yaprak, filiz, küçük ham meyveler | Bergamot, Bergamot petitgrain | Bergamotier, Petitgrain bergamotier | Bergamotto, Petitgrain bergamotto | Bergamot, Bergamot yaprak yağı |
Citrus limon (L.) Burm. f. | Meyve, yaprak, filiz, küçük ham meyveler | Lemon, Lemon petitgrain | Citron, Petitgrain citronier | Limone, Petitgrain limone | Limon, Limon yaprak yağı |
Citrus medica L. | Meyve | Citron | Cedrat | Cedro | Ağaç kavunu |